U savremenoj muzičkoj industriji, digitalna distribucija predstavlja most između izvođača i publike. Nekada su izvođači morali da imaju izdavača ili diskografsku kuću kako bi se njihova muzika našla na CD-ovima, u radnjama ili na radiju. Danas, zahvaljujući digitalnim platformama, gotovo svako može da objavi svoju muziku i dopre do slušalaca širom sveta — ali to ne znači da je proces jednostavan.
Šta je digitalna distribucija u muzici?
Digitalna distribucija predstavlja jedan od savremenih načina plasiranja muzike širom sveta — bez potrebe za fizičkim nosačima zvuka. U najširem smislu, to je proces putem kojeg se jedno muzičko izdanje (singl, EP, album ili drugi muzički proizvod) dostavlja digitalnim platformama kao što su Spotify, Apple Music, Deezer, YouTube Music, Amazon Music, TikTok, Tidal i mnogi drugi dostupni servisi koje publika svakodnevno koristi za slušanje muzike. Za razliku od tradicionalne, fizičke distribucije (CD, vinil, kaseta, ploče i dr), ovde se ne štampa ništa. Jedan muzički proizvod je vid digitalnog proizvoda.
Umesto toga, sve se odvija kroz fajlove i metapodatke — digitalne informacije koje opisuju tvoju pesmu: naziv, izvođače, autore, žanr, trajanje, fotografiju i ostalo što omogućava identifikaciju i pravilno prikazivanje izdanja. Digitalnu distribuciju obavljaju agregatori i digitalni distributeri. U praksi, to znači da jedan izvođač, artist, pevač, ili producent, izdavačka kuća ili menadžer ne mora direktno pregovarati sa stotinama servisa — distributer to radi sam kao vid usluge i servisa.
Neretko je tumačenje da je digitalna distribucija kao što je u bliskoj prošlosti predstavljala prodaja diskova, ploča i drugih mehaničkiih nosača zvuka koji su se prodavali u ogromnim tiražima od strane najvećih izdavačkih kuća iz regiona.
Ko su mizički distributeri i agregatori?
Distributeri, agregatori ili „mreže“ u muzičkoj industriji su specijalizovane kuće koje, radi lakšeg razumevanja, možemo posmatrati kao posrednike koji muziku „predaju“ ili distribuiraju streaming i download servisima i drugim muzičkim platformama koje se bave prodajom muzike i muzičkih proizvoda. Muzički distributeri kao jednu od primarnih usluga koju obezbeđuju svojim klijentima je da su svi podaci tačno formatirani, master fajlovi dostavljeni i konvertovani prema odgovarajućim referencama, da su prava pravilno unesena, a sve sa ciljem da se pesme pojave na vreme — i što je najvažnije, da prihodi od strimova ili prodaje stignu nazad do krajnjeg klijenta.
Pored osnovne digitalne distribucije, mnoge kuće nude dodatne usluge poput analitike, cross promocije i marketinga, monetizacije i plasiranja sadržaja na društvenim mrežama ili povezivanja sa izdavačima i brendovima. Izbor pravog distributera može značajno uticati na vidljivost i uspeh muzičkog izdanja. Jedna od najbitnijih i presudnih stvari za svakog izvođača i izdavačku kuću jeste izbor distributera, koji je na „izvoru zarade“ odnosno koji ima najbolji ugovor i uslove potpisane sa krajnjim digitalnim servisima i store-ovima. Dobar distributer ne samo da može omogućiti prisustvo na platformama, već i otvara vrata ka većoj zaradi i profesionalnim prilikama, pogotovo ako poseduju sopstvene marketing kanale za plasiranje određenog muzičkog proizvoda.
Neki od najpoznatijih svetskih agregatora i muzičkih distributera su:
Kao što je već navedeno, odabir distributera je jedna od najbitnijih stvari koju svaki izvođač ili izdavačka kuća treba i mora razmotriti ukoliko želi da svoju muziku plasira i omogući dostupnost na svim muzičkih servisima. Na tržištu je prisutan jako veliki broj „mreža“ koje za sebe tvrde da su distributeri i da rade bez posrednika. Nažalost, kada druga strana potpiše ugovor i uveri se da nije baš tako kako se tvrdi, pre svega zbog količine ostvarene zarade, dolazi do problema kako i na koji način izaći iz te mreže. Glavni razlog je nedovoljna transparentnost u izvoru zarade odnosno prodaje plasirane muzike, jer su takve mreže u praksi tek drugi ili treći level ispod major distributera koji imaju premium ugovore i direktnu saradnju sa krajnjim streaming i download servisima.
Izbor pravog distributera može značajno uticati na vidljivost i uspeh muzičkog izdanja. Jedna od najbitnijih i presudnih stvari za svakog izvođača i izdavačku kuću jeste izbor distributera, koji je na „izvoru zarade“ odnosno koji ima najbolji ugovor i uslove potpisane sa krajnjim digitalnim servisima i store-ovima.
Sve te male, slične i samozvane mreže da bi svoju realnu i stvarnu poziciju na tržištu sakrile kao i sa kojim distributerom imaju ugovor preko kojeg „preprodaju“ sav dostavljen materjial, klijentima nude izuzetno visoke split-share procente u zaradi i ugovore u kojima ne navode jasno razliku kada je reč o bruto ili neto zaradi koju prikazuju. Takvih primera ima prilično, ako pogledamo i domaće tržite i tržište Balkana koje za velike i major distributere nije preterano interesantno i to je jedan od razloga zašto lažno predstavljanje malih mreža još uvek prolazi, a obilato koriste i nedovoljnu informisanost izvođača ili izdavačkih kuća.
Autorska prava i tantijemi u digitalnoj distribuciji
Digitalna distribucija, plasiranje i prodaje muzike i pesama kroz muzičke platforme, ne znači automatski da su autorska prava zaštićena, niti su distributeri odgovorni za njihovu zaštitu. Prilikom zaključenja ugovora i saradnje sa agregatorima, klijenti – izdavačke kuće ili samostalni izvođači pri potpisu ugovora garantuju da je sadržaj pravno čist, moguć za distribuciju, da su sva prava svih učesnika u kreiranju finalnog proizvoda – pesme, regulisana. Pod pravima se misli da su regulisana sva autorska, izvođačka i master prava.
Na taj način agregatori su zaštićeni svih mogućih pravnih procesa ukoliko dođe do istih jer njihov biznis model je takav da ne žele da se mešaju u moguće konflikte između svih učesnika pri proizvodnji jedne pesme ili muzičkog spota. Klijenti potpisom potvrđuju i garantuju da su ili vlasnici master snimka ili imaju dozvolu za njegovu distribuciju i komercijalnu eksploataciju
Da bi autori i kompozitori dobili tantijeme tj. stekli pravo da budu isplaćeni, moraju biti registrovani kod lokalnih organizacija za kolektivno ostvarivanje prava (u Srbiji je to SOKOJ). Svako reprodukovanje, stream ili download pesme na „digitalnom nebu“ autorima obezbeđuje naplatu tantijema. Kako ne bi došlo do zabune, autorska prava i novac koji autori stiču, nisu isto što i prihodi koje distributer isplaćuje vlasnicima master snimaka koji su iste podigli i plasirali na online prodavnice.
Distributer plaća isključivo prihode koji su ostvareni na osnovu vlasništva master prava. Za autorske tantijeme i dalje je odgovorna lokalna organizacija ili publisher ukoliko postoji. Sve kolektivne organizacije u svetu su članovi međunarodne konfederacije CISAC, i imaju ugovore sa digitalnim servisima, kojima u skladu sa ugovorom sleduje određeni procenat ukupne zarade koju npr. jedna pesma ostvari nakon plasmana na digitalnim prodavnicama.
U zavisnosti od tržišne pozicije, razvijenosti tržišta i niza drugih faktora, nisu svi ugovori kolektivnih organizacija isti sa krajnjim digitalnim prodavnicama, uključujući i YouTube.
